Duela sei urtetik hona, Montehermoso Jauregiak Oihaneder Euskararen Etxea hartzen du, Gasteizko kultur eragile eta euskaltzaleentzat erreferente bihurtu den proiektua. Euskarazko kultur sorkuntzari eta aisialdiari eskainitako topagunea da. Denbora horretan 600 jarduera inguru programatu dira, eta 10.000 pertsonak baino gehiagok parte hartzen dute urtero.
Oihaneder bost helburu argirekin sortu zen: Euskal komunitatea sendotzea, euskarazko sorkuntza bultzatzea, kultur erreferente izatea, euskararen erabilera sustatzea eta hizkuntzaren azterketa bultzatzea. “Gure lehen helburua gasteiztarrek Montehermoson euskararen aldeko proiektu bat zegoela jakitea izan zen, kultur jarduerak biltzen zituen topagune bat. Sei urte hauetan helburu hori lortu dugu “, esan du Iñaki Lazkano Oihanederreko euskara eta kultura teknikariak. “Hasieratik arrakasta handia izan du eta dagoeneko publiko fidela dugu”.
Publikoen ikerketa
Montehermoson jarduera ugari antolatzen dira urtean zehar: ikuskizunak, kontzertuak, tailerrak, antzezlanak edo bakarrizketak, bertso saioak, liburu aurkezpenak edo familia jolasak. Kultur arloan euskara sustatzeko lehiaketak, zozketak, bekak, izen-emateak edo diru-laguntzak ere bultzatzen dituzte.
Baina sei urte hauetan Oihanederrek eboluzionatu egin du, bere publikoaren behar eta gustuetara egokituz. “Ez gara 2015ean ginen bezalakoak, eta programazioa ez da berdina. Esperientzia handia gehitu dugu”, esan du Iker Durana proiektuaren administratzaile eta kudeatzaileak. Horretarako, publikoak ikertzeko lan bat egin dute, eta, horren bidez, Oihanederreko erabiltzaileek nolakoak diren eta zer gustu dituzten jakin ahal izan dute, beren beharretan oinarritutako jarduerak programatzeko.
“Normalean 35 eta 60 urte bitarteko publikoa hartzen dugu, euskaltzalea eta kulturzalea. Gehienak emakumeak dira“, azaldu du Lazkanok. Pertsona gazteenentzat “Montehermoso ez da leku erakargarria”, dio. Pertzepzio hau Ruiz de Vergara jauregira joan eta Kafe Antzokia errealitate bihurtzen denean desagertzea espero dute. “Geure espazioa izateak orain ez dugun autonomia emango digu. Jende gehiagorengana iristea eta Gasteizko euskaltzale guztien topagune izatea espero dugu”, adierazi du Lazkanok.
Kafe Atzokia
Aurreikuspenen arabera, Gasteizko Kafe Antzokiak 2022an irekiko ditu ateak, Udalak 2,9 milioi euroko inbertsioa egin ostean. Lau solairu izango ditu, Zapateria eta Herrería kaleetatik sarbideak, edukiera handiko areto nagusi bat eta euskarazko kultur sorkuntzarako eta lanerako gune moldakorrak.
Ikerrek eta Iñakik “ikaragarri” bezala deskribatzen duten kultur sorkuntza. “Euskaldun kopurua kontuan hartuta, asko sortzen duen komunitatea gara“, esan du Ikerrek. Literatura eta musika nabarmentzen dira, antzerkiari aipamen berezia eginez. “Euskadin huts egiten duena erakundea da. Eusko Jaurlaritzak urteak izan ditu gauzak ondo egiteko eta ez ditu egin. Sortzaileen egoera prekarioa da eta krisi honek areagotu egin du prekarietate hori “, azaldu du Iñakik. Adibide gisa, aldizkako eredu frantsesa jarri du. Eredu horretan, sortzaileek soldata bat kobratzen dute hilero, gutxienez ordu batzuetan lan egiten dutela frogatzen badute. “Esportatu daitekeen eredua da. Sektoreak bultzada horiek behar ditu “, adierazi du.
Euskera Araban
Baina euskaraz sortzeko hizkuntza menperatu behar da. Gaur egun, arabarren % 25ek daki euskaraz; duela 40 urte, berriz, % 5ek. Iker eta Iñakiren arabera, datu horiek “oso positiboak dira eta poztasun handia ematen dute”. Hala ere, euskara jakitetik hitz egitera tarte handia dago. “Euskara ez da erabiltzen. Duela urte batzuk uste zen euskarazko hezkuntzak lortuko zuela gazteek hitz egiten amaitzea, baina hori ez da gertatu. Gazteleraren presioa handia da, eta urteen poderioz hizkuntza galtzen dute “, esan du Iñakik.
Erabilera sustatzeko, Eusko Jaurlaritzak Euskaraldia bezalako jarduerak bultzatu ditu, eta Oihanederrek ere parte hartzen du ekimen horietan. “Lehen edizioaren ondoren, gure egunerokotasunean benetako eragina izan zuela egiaztatu zen, eta, beraz, bigarrena prestatzen ari dira”, dio Ikerrek. Gainera, Iñakik azpimarratu duenez, “Azkenaldian Euskadik asko begiratzen dio Arabari, euskararen aldeko proiektu asko martxan jartzen ari direlako, gurea edo Aiaraldeko faktoria, esaterako”.
Oihanederrek ilusioz begiratzen dio etorkizunari. Epe laburrerako helburuak Ruiz de Vergara jauregira “lehenbailehen” joan ahal izatea eta “Euskal eragile kultural publiko eta pribatuen sare bat sortzeko” lanean jarraitzea dira, komunitatea indartzeko eta zabaltzeko. Hiriko espazio handiagoetara sartu ezin diren pertsona edo talde euskaltzale guztiei aukera bat ematen jarraitu nahi dugu. Araban euskararen erreferentea izan nahi dugu”.