Hamar kultura-erakunde publikotik zortzi gizonek zuzentzen dituzte. Sorkuntza independenteko konpainien diru-sarreren % 80 beren produktu eta zerbitzuen salmentatik dator. Bi horiek Sormen eta Kultura Independentearen Behatokiak emandako datuetako batzuk baino ez dira. Erakunde horrek Espainian sorkuntza independentearen sektorearen garapena sustatzen du, haren errealitatea, arazoak eta beharrak aztertuz eta kulturaren sektoreko eragileekin partekatutako konponbideak elkarlanean bilatuz.
Fatima Anllo, Sortze eta Kultura Independentearen Behatokiko zuzendariarekin eta Nani Soriano, arlo profesionalaren kudeatzailearekin hitz egin dugu, erakundearen lana eta Fundazio Sortzaile Independentea izango denaren eraldaketa sakonki ezagutzeko.
Lehenik eta behin, eta testuinguruan jartzeko, zer da Sormen eta Kultura Independentearen Behatokia eta zer helbururekin sortu zen?
Sorkuntza independentearen esparrutik bultzatutako erakundea da, eta sektore independentearen errealitatea ezagutzea du helburu, bai barne-mailan aldaketak sustatzeko, bai sektorearekin lotutako politiketan aldaketak eskatzeko edo bultzatzeko.
Gaur egun, Arte Eszenikoen eta Musikaren Dokumentazio Zentroak ez du ikerketarik egiten eta ez du txostenik sortzen, eta INAEk berak ere ez du bere errealitatea ikertzen. Datuak sortzen dituen erakunde bakarra Kultura Ministerioaren Estatistika Unitatea da, baina oso datu makroak sortzen ditu eta autonomia-erkidegoen arabera bereizten dira. Beraz, ez dizute egoera zehatz-mehatz ezagutzen uzten. Uste dut politikak idazteko datuak, zifrak eta errealitatearen ikuspegia eta jarraipena izan beharko luketela.
Zergatik da garrantzitsua edo beharrezkoa Sormen eta Kultura Independentearen Behatokia izatea? Zer ematen du erakundeen babespean jaiotzen diren Kulturaren Behatokiei dagokienez?
Behatoki horietako gehienek sinetsi beharreko datuak ematen dituzte. Garrantzitsua da sektoreak tresna bat izatea, zure mendeko eragileetako baten esku ez dagoena. Behar diren herrialde guztietan, gai jakin batzuen ikerketak edo jarraipena kanpoko erakundeek egiten dituzte, eta, hain zuzen ere, erakundeak demokratizatzeko adierazleetako bat da ebaluazio-prozesuak barnekoak edo kanpokoak diren.
Adibide bat jarriko dizut. Beti uste izan dugu, eta sinetsarazi egin zaigu, sorkuntza-sektorea mendpeko eta diruz lagundutako sektorea dela, estatutik eta erakundeetatik bizi dena. Hori horrela izan da aztertzen zen gauza bakarra erakunde publikoek ematen zutena zelako. Guk ikerketa bat egin dugu, konpainiak zertaz bizi diren eta haien diru-sarrerak nola konfiguratuta dauden ikertuz, lehen aipatutako kontakizuna hankaz gora jartzen duena. Gure ikerketak erakutsi zuen Espainiako sistema munduko pribatuenetakoa dela. Sorkuntza independenteko konpainien diru-sarreren % 80 beren produktuak eta zerbitzuak saltzetik dator; beraz, esan dezakegu, batez ere, beren jardueratik eta egiten dutenetik bizi direla. Zergatik da garrantzitsua orduan behatoki independente bat? Izan ere, txosten hori ez zizun administrazio batek ere egingo.
Hitz egin iezaguzue Behatokia jaio zenetik egin dituzuen beste azterlan batzuez. Egindako lan guztiarekin atera dituzuen ondorio guztien artean, zeintzuk harritu zaituzte gehien? Edo eragin handiena izan duten azterketak?
Duela pare bat urte oso ikerketa garrantzitsua egin genuen Berdintasun Legearen aplikazioari buruz kulturaren eremuan. Behatokiak behar duen gauzetako bat metodologia oso zorrotzak erabiltzea eta ezagutzarekin dugun erabateko konpromisoa da; beraz, Kultura eta Kirol Ministerioak ikerketa hori egiteko ardura eman zigunean, erabaki genuen aztertzea zer gertatzen zen lehenago eta zer izan den egoera 2000. urteaz geroztik, eta nola aldatu ziren joera horiek legearen arabera. Ikerketaren emaitza ikaragarria izan zen. Adibidez, Orkestra Nazionalak 2.142 obra programatu ditu 20 urtetan zehar eta 10 bakarrik izan dira emakumeenak. Hau ez da halabeharrez.
Arte eszenikoen, dantzaren eta musikaren alorrerako ere egin ditugu lanak. Ikerketa horien balioetako bat da denboran jarraipena izan dutela. Horrek, egoeraren argazki bat egiteaz gain, gizarte eta kultura-fenomenoen bilakaeraren eta joeren berri ematen dizu.
Aipatu dituzun datu adierazgarriekin, gero erakundeek lan egiten al dute horiei buelta emateko? Kultura-politikek kontuan hartzen al dituzte egindako azterlanak eta ateratzen dituzuen ondorioak?
Berdintasunaren Legea kulturaren eremuan aplikatzeari buruzko azterlanaren kasuan, bai; izan ere, Kultura Ministerioak eta hainbat emakume-elkartek osatutako Kulturaren Behatokiak eskatzen zuen ikerketa honetan egin ziren hobekuntza-proposamen guztiak gauzatu behar zirela errealitatea aldatzen joateko.
Arte Eszenikoen eta Musika Elkarteen Konpainia Independenteentzako Kudeaketa eta Zerbitzuen Web Plataforma bat lantzen ari zarete. Nola sortu zen plataforma honen ideia eta nola garatzen ari da?
Urte askoan sorkuntza independentearen sektorearen errealitatea eta zailtasunak ezagutu ondoren, konturatu ginen datuak aberastu behar genituela indartsuagoak izan zitezen. Plataforma horren bidez, konpainiek beren datuak isuriko dituzte eta kontu operatiboetarako itzuliko dizkiegu, kudeaketa eta estrategiak banaka edo taldeka hobetu ditzaten. Helburu nagusia sortzaile independenteei euren kudeaketan eraginkortasuna hobetzen laguntzea da.
Gainera, konpainien jardueren eskaintza eta agenda kontsultatu ahal izango da atal batean. Horrela, baldintza berdinetan egongo dira konpainia handiak eta hasten ari direnak, baita hiri-espazioak eta landa-eremuak ere. Plataforma ekintza politiko eta eraldatzaile kolektibo baten konbinazioa da, eta, aldi berean, oso tresna operatiboa zeregin profesionalak eta zerbitzuak errazteko.
Sorkuntza independenteak berezitasunak, ezaugarriak eta beharrak ditu. Zuen ustez, zeintzuk dira kolektibo horrentzako kultura-politiken barruan landu beharreko gai edo premia larrienak?
Lurralde osoan irizpideak bateratzea da politika beharrezkoenetako bat. Autonomia bakoitzak antzerki-zirkuitu jakin batzuk ditu, eta bakoitzak prozedura desberdinak eskatzen ditu. Berdin-berdin gertatzen da diru-laguntzak eskatzerakoan. Horrek guztiak denbora asko ematen du eta lan hori guztia erraztu beharko litzateke. Oso aldaketa handia izango litzateke konpainientzat dena prozedura bakar batean bateratu ahal izatea.
Era berean, beharrezkoa da sorkuntza independentearen eta ekoizpen pribatuaren arteko desberdintasunak aipatzea, politika desberdinak eskatzen dituzten behar desberdinak daudela ikusteko. Interesen sinergiak egon dira administrazio publikoen eta operadore pribatu handien artean, eta bereizketa hori desagertu egin da. Espainian, Off-Broadway eta Broadway liga berean arituko balira bezala gaude. Laguntza berberak, deialdi berak eta pribilegio berberak dira guztientzat. Gizartea bere kabuz ekimenak sortzeko gai ez den lekuetan sartu behar du administrazioak. Ez dago ondo administrazioek gizartetik sortzen diren ekimenak itotzea.
Europara begiratu beharko genuke, bertako antzoki txiki asko inguruko konpainiek kudeatzen baitituzte. Horrela, beren lanak erakuts ditzakete, komunitatearekin loturak ezarri eta entseatzeko espazioak izan. Astean hainbat egun programatzeaz gain, gaur egun Espainian egun bakar batean funtzionatzen duten antzokiak baitaude.
Proiektu askotarako eragile askoren laguntza duzue, kultura-sektorekoak, unibertsitate-arlokoak eta abar. Zein da kolektibitatean lan egiteko gakoa, hainbeste zatirekin koordinatuta?
Edozein proiektu kolektiborako oso garrantzitsua da helburua alderdi guztiek ezagutzea eta partekatzea. Horrela errazagoa da erabakiak hartzea. Guretzat oso erraza da lankidetzan aritzea, haien alde eta haientzat lan egiten dugulako. Gainera, kudeaketaren eta ikerketaren ordezkari izateak eta lehiakide zuzenak ez izateak erraztu egiten du guztion ongiaren zeregin hori.
“Behatokia” terminoak egitura sendo bat pentsatzera garamatza, ikerketak egiteko adina ekipo eta baliabide dituena. Horrela al da behatoki independente baten kasuan? Zer zailtasun dituzue proiektu gisa?
Ez gara egitura oso indartsua. Independentziak arazo hori du batzuetan, baliabiderik ezari aurre egin behar diogula, gure ahots propioa eta gure ikuspegi independente eta autonomoa mantendu nahi ditugulako, eta hori oso balio garrantzitsua da. Uko egingo genioke Ministerioarekin hitzarmen ordaindu batean sartzeari, edo fundazio jakin batek dirua emateari.
Zer harreman duzue Behatokiak Euskadirekin? Aukerarik sortu al da urte hauetan lurralde honetan zentratutako azterlanen bati ekiteko?
Esperientzia bakarra Iruñeko Plan Estrategikoaren ikerketa-zatia izan zen. Baliabide publikoekin finantzatutako behatoki publiko guztiek beren datu primarioak erabili nahi dituenaren eskura jarri beharko lituzkete, eta hori ez da gaur egun gertatzen ari. Adibidez, Ministerioaren Estatistika Unitateak inkesten lehen mailako datuak ematen dizkizu, eskatzen badituzu eta nork eskatzen dituen jakinda. Gauza bera gertatzen da behatoki publiko guztietan. Nola ez daude datu-base horiek herritarren eskura, guztion artean ordaintzen baditugu? Datuak eta ezagutza boterea dira.
Sorkuntza eta Kultura Independentearen Behatokia garatzen ari da, eta laster Sortze Independentea fundazio gisa eratuko zarete.
Sorkuntza independentearen eta beste batzuen arteko bereizketa eskatzeko eta sektorea ahalduntzeko, ahotsa hartuko duen esparru instituzional bat sortu behar dugu. Fundazioak beso operatibo bat izango du, sorkuntza independentearen alde eta horretarako, eta ingurune instituzional bat, zeinetatik bereizita jardun ahal izango baitu eta beste eragile batzuengan eragin ahal izango baitu.
Fundazioaren barruan Web Plataforma eta Behatokia egongo dira, aurrerantzean Fundazioaren ikerketa-arloa izango dena. Gainera, Sortze Independentearen Kontseilua sortuko da, eta bertan Plataformako konpainia guztiak egongo dira.
Proiektu hau konpromiso sozial eta kultural batekin bultzatu dugu, sektoreari zerbait utzi nahi diogu eta ahalegin horrek iraun dezala.