“Zortzigarren edizioa ez egitea erabakitzea mingarria izan zen, baina arduratsua ere bai”, azaldu du Helena Gonzálezek, zuzendarikideak. Arrazoia argia izan zen: baliabide ekonomikoen gabeziak proiektuaren kalitatea eta iraunkortasuna arriskuan jartzen zituen. “Ezin genuen jaialdi gehiago egin, ezta hasieran ere, zein aurrekonturekin kontatzen genuen jakin gabe”, gehitu du Ricardo del Condek, zuzendarikideak bera ere.
Behin-behineko geldialdi horrek, ordea, bi entitate sustatzaileek –Zinhezba eta Kalakalab– aspalditik aldarrikatzen zuten ideia bat finkatzeko balio izan zuen: Gaztefilm ez dela jaialdi hutsa, baizik eta kultura-proiektu integrala. Urte osoko lan politiko eta komunitario bizian, Gasteizko Udala eta Eusko Jaurlaritza konbentzitu zituzten proiektuaren berezitasuna aitortzeko eta aurrekontuaren egonkortasuna bermatzeko konpromisoa hartzeko. “Lortu dugu, edo lortzen ari gara. Haiekin lankidetzarako formula aurkitu dugu”, azaldu du Helenak. Etorkizunari bermeekin aurre egiteko aurrerapauso erabakigarria.
Jaialdia baino gehiago: hezkuntza eta kultura komunitatea
Gaztefilm Fest urte osoan zehar aritzen da eskoletan, kultur kolektiboekin eta gizarte-eragileekin. Programazio, bikoizketa, komunikazio, diseinu eta aurkezpen tailerren bidez, haurrek aktiboki parte hartzen dute proiektuaren fase guztietan. “Publiko kritiko berriak ari gara formatzen; urte osoan zinema ikusten duten gazteak, programatzen ikasten dutenak, eta agente sozial eta kritiko gisa ulertzen hasten direnak”, dio Helenak. Izan ere, Euskadin ez dago horrelako beste jaialdirik, eta munduan ere gutxi.
Etenaldian, sua piztuta mantendu zuten. “Ikastetxeekin saioak egin genituen, ikastetxeek jakin zezaten ez genuela alde egin, baizik eta urte hau desberdina zela”, gogoratu du Ricardok. Vital Fundazioaren moduko erakundeen konpromisoari esker, jaialdirik egin ez arren, oinarri-lana mantendu ahal izan zuten.
Beharrezko berpizkundea
Orain, 2025ean, Gaztefilm itzuli da ilusio berrituekin eta proposamen berriekin. Berrikuntza handienetako bat gazteekin egindako lanaren indartzea da. “Gazteekin lanean jarraitzen dugu, oso baztertuta daudelako kulturalki. Programazio sendoa egingo dugu haientzat, oinarri sendoekin”, azaldu du Helenak. Zinemaz blai izeneko programaren bidez jarduera espezifikoak egingo dituzte ekainean, eta Pantaila Irekia proiektua abiatuko dute: bertan, gazte programatzaileek film laburrak aukeratuko dituzte udazkeneko proiekzioetarako.
Haurrentzako programazioak bere esentzia mantenduko du, euskara hutsezko bikoizketa ardatz izanik. “Jatorrizko bertsioen errespetua funtsezkoa da guretzat. Mundu osoko zinema jatorrizko hizkuntzan hurbildu nahi dugu, baina, aldi berean, azpidatziak irakurtzen oraindik gai ez diren haurrei irisgarri egin”, dio Ricardok. Horretarako, bikoizketa-tailerrak garatu dituzte, non nerabeek haurrentzako pertsonaiei ahotsa jartzen dieten, belaunaldiak modu sortzaile eta afektiboan konektatuz. “Garrantzitsua da haurrek beste hizkuntza batzuk, beste azentu batzuk eta beste sentsibilitate batzuk entzutea”.
Gainera, txikienek ikus-entzunezko sorkuntza tailerretan, jaialdiaren irudiaren diseinuan eta eduki-programazioan ere parte hartzen dute. “Ikus-entzunezko alfabetizazioaren aldeko apustua da. Haurrek begiratzen ikasi dezaten nahi dugu, galderak egiten, pentsamendu propioa eraikitzen”, azpimarratu du Helenak.
Aniztasuna, giza eskubideak eta konpromiso soziala
Gaztefilm ez da zinema-jaialdi bat soilik, mundua pentsatzeko plataforma ere bada. Edukiek migrazioa, arrazakeria, herrien arteko enpatia edo giza eskubideak bezalako gaiak lantzen dituzte. “Ez dugu edozein istorio ekarriko: duintasuna transmititzen duten filmak bilatzen ditugu, gizakiak merezi duten moduan tratatzen dituztenak”, dio Helenak. Lerro horrek ibilbide luzea du: Zinhezbak 25 urte daramatza Euskadiko ikastetxeetan zinemaren eta giza eskubideen inguruko programa batekin lanean, ehunka ikasgelatan kontzientzia kritikoa landuz.
Konpromiso soziala egiteko moduan ere islatzen da. “Auzoko sarearekin lan egiten dugu, Baratza aretoarekin, auzoko festetan parte hartzen dugu… Ez dira edukia soilik, baizik eta nola hurbiltzen ditugun”, dio Ricardok. Jaialdia hainbat espazio eta plazatan hedatzen da, eta publiko anitzetara iristen da, jarduera ireki, doako eta komunitatezkoekin.
Haurtzarotik haurrei egindako zinema
Gaztefilmen gakoetako bat ordezkaritzaren aldeko apustu irmoa da. “Haur asko inoiz ez dira beren burua islatuta ikusten aurrean duten horretan. Ez telebistan, ez zineman”, azpimarratu du Helenak. Horregatik, arreta berezia jartzen dute protagonisten, hizkuntzen eta narrazio-estiloen aniztasunean. Helburua da edozein haur pantailan bere burua ikustea, istorio batekin identifikatzea eta bere mundua ere garrantzitsua dela ulertzea. “Oso asebetegarria da haur batek esatea: azkenean ikusi dut neure burua pantaila batean”.
Eskolekin harremana: publiko berrietarako ate irekia
Eskolekin duten lotura funtsezkoa da. Jaialdiak modu egonkorrean lan egiten du ikastetxeekin –hala nola Ramón Bajo edo Aldaialde– eta urtero hiri osoko ikastetxeetara zabalik dagoen deialdi bat egiten du. Eskola-saioen bidez, inoiz zinemara joan ez diren haur askok beren lehen zinemaren esperientzia bizi dezakete. “Hazia da. Batzuetan etxera itzultzen dira esanez: ama, ez dakit zer den hau, baina eraman nazazu berriro”, dio Helenak irribarrez.
Gainera, lan hori elkarlanean egiten da. “Badakigu eskolak gainezka daudela. Baina baita ere badakigu eskertzen dutela sentsibilitatea, sormena eta pentsamendua pizten duten proposamenak jasotzea”, gehitu du Ricardok. Horregatik, Gaztefilmek material pedagogikoak eskaintzen ditu, ordutegiak egokitzen ditu eta laguntza eskaintzen du zinema zama izan ez dadin, baizik eta hezkuntza-aukera bat.
Edizio berria martxan
2025eko edizioa azaroaren 21etik 30era egingo da, aurreko eskola-saioekin azaroaren 10etik 14ra eta 17tik 21era. Oraindik gauza batzuk zehazteko dauden arren, Artium, L`atalante edo Iparralderekin lankidetza berretsi da, eta Mexiko izango da gonbidatutako herrialdea. Jaialdiak bere ohiko atal lehiakorrak mantenduko ditu, Atzera Begira bezalako programa bereziekin, eta haurtzaroaren ordezkaritzari buruzko atal berriak gehituko dira.
“Beste mundu bat posible dela sinesten dugu, eta hori eraikitzen ari gara”, ondorioztatu du Helenak. Eta Gaztefilm Fest, mundu hori ikusten laguntzen digun leihoetako bat da.
Argazkiak: Rocío López