Kultura Ministerioaren azken txostenaren arabera, Espainian 122.673 kultura-enpresa daude, 704.000 pertsona baino gehiago enplegatzen dituztenak. % 64,7k ez du soldatapeko langilerik, eta ehuna, funtsean, autonomoek edo bost langile baino gutxiagoko enpresa txikiek osatzen dute. Martxoaren 14an Gobernuak ezarritako alarma-egoeraren ondorioz, museoak, antzokiak, zinemak, liburu-dendak, jaialdiak, filmaketak eta beste hainbat kultura- eta sormen-proiektuk ikusi dute beren jarduera gelditu egin dela, etorkizunerako aurreikuspen argirik eta baikorrik gabe. Go Gasteiz Kulturak gure inguruko kultura- eta sormen-sektorearekin lotutako hainbat pertsonarekin hitz egin du, hauentzat maila pertsonal eta profesionalean, zer suposatzen ari den jakin ahal izateko.
Koldo Uriarte, musikaria
Nola eragiten dizu konfinamenduak arlo pertsonalean eta profesionalean?
Arlo profesionalean, bete-betean. Kontzertuak egin eta grabatu ezin direnez, data horietarako nituen lan guztiak bertan behera gelditu dira. Oraintxe bertan, adibidez, amaitzen ari naiz film luze baterako musika, eta bizi dugun egoerak ezinezko egiten du harizko orkestra bat grabatzea. Martxorako eta apirilerako aurreikusita zeuden kontzertuak bertan behera geratu dira, eta ziurrenik gauza bera gertatuko da maiatzekoekin. Oso konplikatua da lanean jarraitzea.
Arlo pertsonalean ere eragina du lan egin ezin izateak sortzen duen ziurgabetasunak. Ikasteko aprobetxatzen ari naiz behintzat eta horrek egunerokotasuna eramangarriagoa egiten du.
Gertatzen ari denari alde positiboren bat ikusten al diozu?
Denak du bere alde negatiboa eta positiboa. Kasu honetan behintzat hausnarketa egiteko balioko digula espero dut, gauza asko aldatu eta hobetu beharko ditugula ulertzeko. Halaber, gero eta indibidualistagoa den gizarte honetan besteak zein beharrezkoak diren ikasteko eta konturatzeko balioko digula espero dut.
Nola planteatzen duzu etorkizuna maila profesionalean, behin hau guztia amaituta?
Bada, ez dakit oso ondo, egoera berbideratzen doanean argiago ikustea espero dut. Espero dut geldialdiak kultur industria are gehiago ez kaltetzea, berez hain hauskorra baita. Erakundeek gehiago balora dezatela kultura, eta babes dezatela hainbat neurrirekin, hala nola Artistaren Estatutuarekin, mezenasgoaren legearekin edo Europako autonomoen kuotak berrikustearekin, alde handiz gainera.
Ander Gondra, Sans Soleilen editore eta sortzaileetako bat
Nola eragiten dizu konfinamenduak arlo pertsonalean eta profesionalean?
Hasiera batetik ‘telelana’ ezarri ahal izan genuen, eta ahal zen neurrian, aurrera jarraitu ahal izan genuen esku artean genituen proiektuekin. Nolanahi ere, gauza asko erori dira epe labur edo ertainari begira. Argitaletxeen munduarekin zerikusia duen guztian kezka izugarria da, ‘Liburuaren katea’ gelditu egin baita, eta hilabete hauetarako aurreikusita genituen berrikuntzek sine die itxaron beharko dute. Sektore ahula da, aspaldidanik bere unerik onenean ez dagoena, eta, beraz, erabakigarria izan daiteke egoera hau. Nolanahi ere, pazientzia izango dugu, eta egoera baliatuko dugu gure lana birpentsatzeko eta zenbait alderdi hobetzen saiatzeko.
Gertatzen ari denari alde positiboren bat ikusten al diozu?
Benetan, zaila da ezer positiborik ikustea, ez maila pertsonalean ez planetarioan. Ez dut bat egiten hau guztia lurraren zigor edo arreta dei bat dela diotenekin, eta ez dut uste aurrerantzean elkartasun eta lankidetza handiagoko sentimenduak ekarriko dituenik. Nolanahi ere, gertaera honen ondoren zerbait argi geratu behar bada, hauxe da: gauza publikoaren, osasunaren eta gaizki ordaindutako enplegu askoren balio izugarria, azken finean, une okerrenetan beste ezer baino erabakigarriagoak direnak. Kultur munduari dagokionez, sektorearen hauskortasunaz jabetu gaitezke, konfinamendu garaian ‘salbamendu’ gisa funtzionatu izanaz konfinamendu garaietan, elkarri lagunda ahal izanaz, etorkizuneko krisietarako hobeto prestatuta egoteaz edo mundu digitalaren alde onak eta txarrak baloratzeaz.
Nola planteatzen duzu etorkizuna maila profesionalean, behin hau guztia amaituta?
Lan erritmo normala berreskuratu nahian, orain ‘berrogeialdian’ ere geratu diren proiektu guztiak argitara ateraz. Beharbada, aldi horrek, hausnartzeko hainbeste denbora izanik, bere fruituak ere emango ditu etorkizunerako ekimenen batean.
Alazne Ustaran eta Cristina Rey. Avocado, aholkularitza sortzailea
Nola eragiten dizue konfinamenduak arlo pertsonal eta profesionalean?
Profesional mailan fakturazioaren beherakada bat izan dugu hilabete honetan, eta nabaritzen da mugimendu gutxiago dagoela: aurrekontu gutxiago eskatzen dizkigute, bezeroek gutxiago idatzi eta deitzen deitzen digute gauzak eskatzeko eta abar.
Maila pertsonalean ez gara gaizki eramaten ari, oraingoz. Normalean atera ahal izatea faltan botatzen da, baina ez gabiltza gaizki.
Ikusten al diozue alde positiborik gertatzen ari denari?
Dei eta posta etenaldi gutxiago izateak aukera ematen digu zabalik ditugun lanetan gehiago eta hobeto aritzeko; errazagoa da sortzailea izatea lasaiago zaudenean. Gure lan ordutegia beste era batera berrantolatzeko aukera ere izan dugu, lanaldi trinkoa eginez eta arratsaldea libre utziz; beraz, orain denbora daukagu lehen ia inoiz egin ezin genituen gauzak egiteko: ariketa, irakurtzea eta abar.
Nola planteatzen duzue etorkizuna maila profesionalean, behin hau amaituta?
Gure ideia da gogor lan egiten jarraitzea, lan komertzial gehiago egitea, bezeroak lortzea zailagoa izango dela uste dugulako, eta panorama konplikatua ikusten badugu, berrasmatu egin beharko da, eta gure publikora iristeko modu berriak bilatu beharko dira.
Iker Durana. Oihaneder Euskararen Etxea-ko kultur kudeatzailea
Nola eragiten dizu konfinamenduak arlo pertsonalean eta profesionalean?
Maila pertsonalean, konfinamendua esperientzia gogorra izaten ari da, eta askatasunik gabe geratzen ari gara. Nire bikotekidearekin bizi naiz, eta orain arte nahiko ondo eramaten ari gara. Ahalik eta ondoen moldatzen saiatzen gara. Bestalde, gogoeta egiteko ere aprobetxatzen dut: nola iritsi garen puntu honetara, sistemaren funtzionamendua, gizartearen erantzuna, komunikabideak eta abar, garrantzitsua da komunikabide tradizionalak etengabe ematen ari zaizkigun informazio hutsean ez geratzea, beste informazio-bide batzuk erabiltzea, beste ikuspuntu batzuk ikustea eta ahalik eta informazio gehien bilatzea. Egoera egonkortzen denean, gertatutakoaren inguruko ondorioak atera beharko ditugu, eta uste dut adi egotea garrantzitsua dela.
Profesionalki gure lan taldea egoerari egokitu ahal izan zaio eta 4 pertsonak etxetik ari gara lanean. Gure kultur jarduera eten behar izan dugu, eta lan egiten dugu programazio hori aurrerago birkokatu ahal izateko, egoerak aukera ematen duenean. Gure bulegoko lanari dagokionez, ondo moldatu garela esango nuke, baina geldiune garrantzitsua nabaritzen da. Kajoietan egiteke gelditu zaizkigun lanak egiteko ere aprobetxatzen dugu denbora hau.
Gertatzen ari denari alde positiboren bat ikusten al diozu?
Uste dut egoera guztietatik beti atera daitekeela zerbait positiboa, pertsona bakoitzak eman nahi dion perspektibaren araberakoa da hau. Nire kasuan, beste egoera konplikatuetan bezala, alde positiboa ateratzen saiatzen naiz. Dena den, hau oso konplikatua izaten ari da. Pertsona batzuk oso gaizki pasatzen ari dira, bai maila pertsonalean, bai profesionalean. Pertsonak hiltzen ari dira eta gertukoek jendea galtzen, eta, jakina, konfinamenduaren ondorioz bizitzen ari garen askatasun eza hau, gizarte-esperimentu izugarria izaten ari baita. Bestalde, gure egunerokoan hain garrantzitsuak diren gauzei bere benetako garrantzia emateko balio digu honek, hain zuzen ere, familiarekin, lagunekin eta abarrekin egoteko beharrari; eta, azkenik, eta gizartearen arazo garrantzitsu batekin lotuta, geldialdi honek guztiak ingurumenari mesede egiten dio. Gaur egungo sistema eta gure bizimodua dela eta, erregai fosilek ingurumenean duten eragina handia da, eta oso kaltegarria. Egoera honek isurketen beherakada handia eragin du, eta, beraz, ona eta positiboa da naturarentzat. Ingurumenaren ikuspegitik, aspalditik egoera kritikoan gaude, eta uste dut krisi honek guztiak lagundu behar digula kontzientziatzen eta premiazko neurriak hartzen ingurumenari egin diogun kalte guztia iraultzeko.
Nola planteatzen duzu etorkizuna arlo profesionalean, behin hau guztia amaituta?
Denbora daramate beste krisi ekonomiko garrantzitsu bat iragartzen, eta itxura osoa du Covid-19ak sortutako krisia izango dela agertoki horretara iristeko azken aitzakia. Badakigu krisi ekonomikoetan sektore batzuk besteak baino kaltetuagoak izan ohi direla, eta, zoritxarrez, kulturarena izan ohi da kaltetuenetako bat baliabide ekonomikoei dagokienez. Profesional mailan, 5 urte baino gehiago daramatzat Oihaneder Euskararen Etxea-Gasteizko Kafe Antzokia kultur proiektuaren garapenean lanean. Printzipioz, behin egoera hori egonkortzen edo amaitzen denean, nire apustua berbera izango da: proiektu hau bere osotasunean lortzeko elkarlanean jarraitzea. Baina ikusiko dugu nola garatzen den guztia datozen hilabeteetan. Orain garrantzitsuena osasun krisi hau lehenbailehen gainditzea da.
Javier Fernandez, aktorea
Nola eragiten dizu konfinamenduak arlo pertsonalean eta profesionalean?
Erabat jokoz kanpo utzi nau. Mesfidantza, beldurra eta ziurgabetasuna dira agertzen diren lehen sentimenduak. Ezer gertatuko ez balitz bezala jokatzen saiatzen zaren neurrian, gehiago sufritzen da. Onena lehenbailehen onartzea da.
Gertatzen ari denari alde positiboren bat ikusten al diozu?
Aitortu beharra daukat, eta erreparo pixka bat ematen hau esateak, nahiko gozatzen ari naizela. Ez giltzapetuta egoteagatik, baina bai nahitaezko itxialdi honek dituen ondorio batzuengatik. Erritmo motelagoa eta lanbidearekin zerikusia duten eta eguneroko boraginea dela eta arretarik jartzen ez diedan hainbat gauzatan aritzeko aukera.
Nola planteatzen duzu etorkizuna maila profesionalean, behin hau guztia amaituta?
Hemendik atera behar dugun funtsezko irakaskuntza, nire ustez, zera da, normalean azkarregi goazela, eta, batez ere, gure bizitza etorkizunera modu irrazional batean bideratuta dagoela. Derrigorrezko etenaldi horrek horren inguruan gogoeta eginarazi behar digu, eta, nire aldetik, espero dut zerbait gordetzeko gai izatea, zentratuta egotea orain gertatzen den honetan, benetako arazoetan, erritmo motelago horrekin eta gauzekiko tratu maitagarriagoarekin geratzea.
Natalia Albeniz, artista bisuala eta hezitzailea
Nola eragiten dizu konfinamenduak arlo pertsonalean eta profesionalean?
Ez nuen uste puntu honetara iritsiko ginenik; etxetik ezin ateratzea, hainbeste kontu izatea besteekin egon eta hitz egiterako orduan … Egia esan, ez nuen sinesten edo ez nuen sinetsi nahi, eta oraindik surrealista iruditzen zait. Orain arte ondo konpondu naizela uste dut, baina hau asko luzatzen bada zaila egingo zaidala uste dut.
Profesionalki nire lan egiteko modua birplanteatzen lagunduko dit honek. Batzuetan kosta egiten zait antolatzea, eta karga handia izan dudan uneetan horrek kalte egin dit, modu desordenatuan jokatzen nuelako; gauza bat egiten hasten nintzen beste bat amaitu gabe, denera iristeko, eta askotan kontrakoa gertatzen zen. Orain, egoeraren salbuespena ikusita, konturatu naiz hori zela kalte egiten zidana. Zerrendak egiten saiatzen ari naiz, eta zereginak lehentasun-ordenaren arabera zerrendatzen (aurrez ezarritako epeak dituzten lehiaketak edo arte-hezitzaile gisa hobetu daitezkeen gauzak). Egun hauek aprobetxatzen ari naiz sortzeko, teknikoki eta kontzeptualki esperimentatzeko, irakurtzeko, ikertzeko eta, azken batean, eguneroko errutinek, beharrezkoak izan arren, zaildu egiten dizuten guztia egiteko.
Gertatzen ari denari alde positiboren bat ikusten diozu?
Alde positiboa izan liteke egunero zer egiten dugun pentsatzea eta zer hobetu dezakegun birplanteatzea, nik nire lan egiteko moduari buruz egin dudan bezala. Gizarte-mailan, uste dut konturatzen ari garela zein garrantzitsua den osasun publiko bat izatea, norbait gaixotzen bada, bereziki axola dizun norbait bada, pertsona horretaz arduratuko den norbait egongo dela jakitea. Uste dut beste alde positibo bat eskubideak eta pribilegioak ez nahastea izan litekeela, edo hala izatea nahiko nuke. Hori erraza da osasungintza, hezkuntza edo justizia bezalako esparruekin gertatzea. Askotan luxu batekin nahasten dira, hala ez denean edo hala izan behar ez lukeenean.
Nola planteatzen duzu etorkizuna arlo profesionalean, behin hau guztia amaituta?
Egia esan, antzera. Gustatuko litzaidake heziketa artistikoan aritzea eta nire praktika propioarekin uztartzea, nahiz eta badakidan zaila dela. Ekonomikoki zein profesionalki lagunduko didaten lehiaketetara aurkezten saiatzen ari naiz.
Kulturaren sektorean konplikatua da ondo bizitzea, hala uste dut behintzat. Gustatzen zaidana egiten dut, edo hobe esanda egiten nuen, tailerrak, bisita gidatuak, marrazkiak… eta horren guztiaren bidez, nire inguruan gertatzen denaz hausnartzen dut, zer ekarpen egin dezakedan ikusita. Zaila dela diot, inguru prekarizatu samarra delako, baina horrek, era berean, ekarpen handiak egiteko aukera ematen digu, ikusten ez diren eta ukiezinak diren errealitate eta pertsonengan. Batzuetan neure kabuz lan egitea planteatzen dut, baina epe ertain eta luzera begira ikusten dudan zerbait da, xehetasun asko eta nire ustez hartzen ari naizen aurretiko esperientzia bat kontuan hartzea eskatzen baitu.
Paul Urkijo. Zinema-zuzendaria
Nola eragiten dizu konfinamenduak arlo pertsonalean eta profesionalean?
Etxean lan egiten pasatzen dut eguna, beraz, lan arloan antzerako jarraitzen dut. Bestalde, jaialdietan merkatuak bertan behera gelditu dira, Cannes besteak beste, eta horrek bai egiten duela filmak altxatzeko tratuak gelditzea. Gehien eragiten didana maila pertsonalean da, arrisku handiko jendearen kezka. Atera ezin izatea ondo eraman dezaket, baina adineko jendeak kezkatzen nau.
Gertatzen ari denari alde positiboren bat ikusten al diozu?
Zaila da alde positiboa ikustea hain larria den zerbaiti, baina pentsatzen dut egongo dela jendea bere familiarekin denbora aprobetxatzeko gai izango dena. Hala ere, ez dut uste hori ere positiboa denik.
Nola planteatzen duzu etorkizuna arlo profesionalean, behin hau guztia amaituta?
Espero dut beti bezala jarraitzea, eta horren ondoren industria ez dadila modu larrian ahuldu.
Sonia Estévez, Tik Tak Film Studios
Nola eragiten dizue konfinamenduak maila pertsonalean eta profesionalean?
Arlo profesionalean erabateko geldiune bat izan da gure kasuan. Pertsonalean, atseden txiki bat. Aste batzuetan bajan egon naiz COVID-19a dela eta, eta ezin izan dut lanik egin.
Ikusten al diozu alde positiborik gertatzen ari denari?
Pertsonalki, alde positibo asko, baina profesionalki, gure kasuan ekintzaileak garenez, bat ere ez.
Nola planteatzen duzue etorkizuna maila profesionalean, behin hau amaitzerakoan?
Ba erabateko ziurgabetasun-puntu batean gaude gure proiektuei dagokienez, batzuk atzeratuta daude eta ez dakigu berriro ekingo dioten eta beste batzuk bertan behera geratu dira, gure bezeroek ere aurre egin behar baitiote egoera ekonomiko honi. Geure burua berrasmatuko dugu, nolabait.