SAKONEAN"Eskola eralda dadin, aldaketa bultzatuko duten hezkuntza eta kultura politikak behar dira"

“Eskola eralda dadin, aldaketa bultzatuko duten hezkuntza eta kultura politikak behar dira”

Carmen Oviedorekin hitz egin dugu, 'Pedagodías Invisibles' kolektiboko koordinatzailea, Art Thinking-i buruz. Metodologia berri honek hezkuntza-sistema arteen bidez eraldatzea proposatzen du

Carmen Oviedo ‘Churras con meninas’ mintegian egon zen Gasteizen. / Yone Estivariz

Neurozientziak egiaztatu du emozioetan esku hartzea beharrezkoa dela ikaskuntza sortzeko. Horregatik, irakaskuntza-prozesuen arrakasta bermatzeko, oinarrizko bi jarrera sustatu behar dira: ikasteko jakin-mina eta emozioa. Hain zuzen ere, neurohezkuntzaren premisari jarraituz, Art Thinking proiektua sortu zen. Proiektu horretan, arteen bidez hezkuntza-sistema eraldatzea proposatzen da, jakin-mina sortuz eta ikasteko gogoa sustatuz.

Metodologia berri hau sakonago ezagutzeko, Go Gasteiz Kulturak Carmen Oviedo gasteiztarrarekin hitz egin du. Irakasletzan diplomatua, Artearen Historian lizentziaduna eta Arte Garaikideko Kontserbazio eta Erakusketan masterra duena, Carmenen lan profesionala batez ere kultur kudeaketan oinarritzen da. Gaur egun, ‘Pedagogías Invisibles‘ elkartearen koordinatzailea da, artearen eta hezkuntzaren arloko ikerketa eta kultur ekimenak lantzen duen kolektiboa, kultur erakundeetan hezkuntza-programak diseinatu, kudeatu eta ezartzen dituena.

Zer dira pedagogia ikusezinak?

Ikasketak dakarkiguten diskurtso horiek guztiak dira, baina esplizituak ez direnez, ez ditugu ikaskuntza-iturri gisa identifikatzen. Gure ulertzeko eta munduarekin erlazionatzeko modua zehazten duten diskurtsoak dira.

Nola sortu zen ‘Pedagogías Invisibles’ proiektua?

Arte Hezkuntzan doktore tesia egiten ari zen Madrilgo Unibertsitate Konplutenseko doktorego talde baten barruan sortu zen proiektua. Kolektibo horrek arteari lotutako pedagogia berriak ikertzen zituen, baina konturatu zen hezkuntza sistema zorrotzegia zela beharrezko esperimentuak egiteko testuingurua izateko. Hala, konturatu ziren horiek gauzatzeko lekua kultur erakundeak zirela, askoz irekiagoak eta iragazkorragoak. Hala ere, hezkuntza formal publikoaren esparrua izan da beti azken helburua, sisteman betetzen duen leku garrantzitsuagatik.

Hasiera hartatik aurrera, talde horri lotutako pertsonek norabide horretan lan egiten jarraitzen dugu. Gure lana bi premisatatik lantzen dugu: alde batetik, gure proiektu guztiak eskolari dilemak planteatzen saiatzen dira, hau da, hezkuntza formalari lotutako sistema zaharkitu horiekin talka egiten duten proiektuak sortzen ditugu, eta hezkuntza-sistemaren inguruan zalantza handia sortzen duten proiektuak sartzen ditugu; bestetik, erakunde kulturalekin lan egiten dugu, horiek ere beren burua zalantzan jartzen ikas dezaten, haien balioa eta gizarte-eraldaketarako eragile gisa duten zeregina zalantzan jar dezaten.

Gure ustez, eskola eta museoa funtsezko bi erakunde dira ezagutzaren ekoizpenean, baina despolitizatuta daudenez, ez dira herritartasun kritikoa sortzen duten lekuak. Gure azken helburua kultura eta hezkuntza erakundeak gizartea eraldatzeko eragile politikoak izatea da.

Art Thinking eskolako jardueretako bat. / Borja Llobregat

Zure hitzetatik ondoriozta daiteke gabezia batzuk antzematen dituzuela egungo hezkuntza sisteman; zeintzuk dira?

Gero eta ordu gutxiago daude arteei eskainiak. Azken erreformetako baten ondoren ordu horietako asko atera ziren, eta mantendu diren kasuetan, oso lotuta daude eskulanekin, artea teknika gisa alegia. Gertatzen dena da artea pentsamendu kritikoa sortzeko testuingurua dela ahazten dela. Eskolak erronka garaikideei helduko dien ingurunea izan behar du, ekologiari, ekonomiari, politikari eta gizarteari lotutako erronkei helduko diena. Hau guztia desagertu egin da.

‘Pedagogías Invisibles’ kolektiboan Art Thinking-ari buruz hitz egiten duzue, zer da?

Art Thinking ekintza esparru bat da, edukien bilduma moduko bat. Arteak edozein ikaskuntza jorratzeko estrategiak eta tresnak ematen dizkigu. Estrategia horiek zein diren ikertu eta ikaskuntza eta hezkuntza-prozesuetara eramatea da bere helburua.

Zer ekarpen egin diezaiokete arteek hezkuntza-sistemaren aldaketari, eta, era berean, zer ekarpen egin diezaieke hezkuntza-sistemak arteei?

Arte garaikideak transdiziplinaritatea ekartzen dio hezkuntza sistemari, bizitza, hain zuzen ere, transdiziplina gisa ulertzen baitu. Horrek irakasgaietan oinarritutako sistemaren haustura eragiten du, baita hezkuntza sistema tradizionalak proposatzen duen mailen araberako ezagutzaren planteamendua ere, eta horrek ez du zerikusirik gizakiak ikasteko duen moduarekin. Benetako bizitza eskolarekin lotzen du.

Hezkuntzak ere ekarpen handia egiten dio arteari. Gaur egun arte garaikidea esfera nahiko isolatuan dago, ez delako gizarteari iragazkorra. Gainera, jende guztia ez da horretara iristen, ikasketa-mailagatik, maila ekonomikoagatik edo pertsona batzuk apelatuta sentitzen ez direlako. Testuinguru artistiko baten barruan hezkuntza-prozesu bat proposatzen denean gertatzen dena da hori guztia modu esponentzialean demokratizatzen eta hazten dela, azkenean biharko gizartea izango denaren guztia eskolan dagoelako.

Carmen Oviedo elkarrizketan . / Yone Estivariz

Pedagogia tradizionalak mugatzen al du haurtzaroaren sormen gaitasuna?

Galdera honi adibide batekin erantzungo dizut. Haur Hezkuntza mailako klase batean zaude, eta haur bati hainbat pieza ematen dizkiozu. Automatikoki, haur hori jolasean hasten da, iruditzen zaiona sortzen hasten da, ez du zure premisarik behar, ez du agindurik behar. Lehen Hezkuntzara pasatzen garenean, eta askoz gehiago Bigarren Hezkuntzara, hori ez da existitzen, beti dago galdera hau: “Zer egin behar dut?”. Hezkuntza-sistemak prozesu gidatu bat proposatzen du, eta prozesu horretan irtenbide bakarra dago, zuzena. Alde horretatik, pedagogia tradizionala prozesu hori mugatzen ari da, esperientzia ezabatzen duelako, intuizioa, norberaren beharrak, norberaren nahiak ezabatzen dituelako eta bide eta egia bakarrak sortzen dituelako. Arazo baterako, irtenbide bat. Eta errealitatea ez da horrela, baina eskola tradizionalak oinordeko duen sistema zientifizista eta positibistak hau da sustatzen duena. Azkenean, erronka beti da “zer egin behar dut?” galderaren erantzuna ahalik eta gehien atzeratzea.

Nola aldatuko litzateke Art Thinking matematika klase tradizional bat? Edo berregituraketak klase jakin batetik askoz haratago joan behar du?

Zertaz ari gara hitz egiten? Hezkuntza-paradigma osoa aldatzeaz, hezkuntzaren imajinario guztia aldatzeaz, eskola bizitza errealarekin lotzeaz, gure egunerokoan benetan ikasten dugun bezala ikasteaz. Esperientziatik abiatuta ikasi behar da. Matematikak desiratik, ekimen pertsonaletatik eta elkarlanetik abiatuta ikas daitezke. Gorputzak presentzia izan behar du hezkuntza prozesu horretan guztian, eta matematikak gorputzaren bidez ikas daitezke. Esperientzia funtsezkoa da, zuk bi angelu batzea zer den esperimentatu dezakezulako eta ikasteko askoz errazagoa izango litzatekeelako.

“Hezkuntza-paradigma osoa aldatzeaz hitz egiten dugu, hezkuntzaren imajinario guztia aldatzeaz, eskola bizitza errealarekin lotzeaz eta gure egunerokoan benetan ikasten dugun bezala ikasteaz.”

Zer da Art Thinking-ean “detonante” deitzen duzue duen hori?

Klasean sartzen den elementu bat da, eta desfamiliarizazioa eta harridura sortzen ditu. Arte garaikideak berak erabiltzen duen baliabide bat da, eta guk hezkuntza prozesura eramaten dugu. Burua beste nonbait jartzen dizun zerbait da. Neurohezkuntza kontu bat. Honek dio jakin-minik ez badago ez dagoela ikasketarik. “Detonatzaile” horiek jorratzen ari garen horrekin lotuta dauden mekanismoak dira, estetika garaikidedunak, bat-batean espero ez duzun gauza ero bat, zure burua hor egotera bultzatzen zaituena, ikasteko gogoz. Ikasteko gogoa galdu egin da.

Zer ekarpen egiten die haur eta nerabeei Art Thinking-ek?

Pentsamendu kritikoa. Artea erdigunean jartzeko edukien biltzailea da Art Thinking. Horrek lortzen duena da ikaskuntza-prozesu osoa ikuspegi kritiko batetik garaikide bihurtzea, eta pertsona bakoitzak inguruan duen guztia zalantzan jartzea.

Zuek planteatzen duzuen lan egiteko modu horretan, irakasleek ikuspegi ireki eta sortzailearekin garatu behar dute beren lana. Hala ere, hezkuntzan lan egiten duten pertsona guztiak ez dira seguru sentitzen alor horretan. Nola hobetu daiteke alde horretatik? Agian ikastetxeetatik edo hezkuntza-politiketatik bertatik lagundu ahal izango litzaieke irakasleei norabide horretan?

Normala da beldurra izatea. Sormena beti egon da teknikarekin lotuta, eta hori tranpa basatia da, sormenak eta teknikak ez dutelako zertan elkartuta joan. Gomendatzen dugun guztia kopiatu dugulako da, eta horixe esaten diegu. Kopiatu, begira zer egiten ari diren zure lagunak, sartu Interneten, bilatu arte garaikidearen erreferentziak eta kopia itzazu. Uste dut garrantzitsua dela irakaslea figura intelektual eta ikertzaile gisa aldarrikatzea. Hezkuntza sistema bulimikoa da, non informazio bat irensten duzun eta gero bota. Gaur egun, irakasleak ezagutza-igorleak dira, ez dira ikaskuntza-esperientzien sortzaile, eta horixe izan behar dute.

Art Thinking eskolako jardueretako bat. / Borja Llobregat

Zer eginkizun dute horretan guztian familiek?

Funtsezko papera jokatzen dute. Testuinguru batzuetan irakasleen klaustroa oso aldekoa dugu, baina gero familiek ez dute ulertzen. Hala ere, badira kontrako kasuak ere; irakasleek ez dute lan horretan sartu nahi, baina familiek hala eskatzen dute. Familiak aliatu gisa edukitzea funtsezkoa da, benetako hezkuntza bertan ematen baita.

Gero eta eskola gehiago sortzen dira metodologia alternatiboekin; zerbait aldatzen ari da? Nola ikusten duzu hezkuntza alternatiboan dagoen eskaintza?

Nik uste dut bai aldatzen ari dela, baina batez ere eskola pribatuan. Edozein aldaketa da ona, etor dadila datorren tokitik. Askotan eskola pribatu horiek eredu bati atxikitzen zaizkio; adibidez, Montessori ereduari edo Reggio Emiliari. Baina eskola publikoan, metodologia propioa sortzean eta eredu bakoitzetik gehien interesatzen zaiona hartzean, hezkuntza eraldatuko duten pedagogia erradikal horiek sor daitezke bertan.

‘Pedagogías Invisibles’ proiektuak hainbat lurraldetan garatzen du bere lana. Ba al dago hezkuntza-metodologien aldaketetan bereziki erreferentziala den eremurik? Zer falta da norabide horretan gehiago aurrera egiteko?

Gure ezagutza zentro isolatuen mailakoa da, baina antzematen dugu Katalunian ari dela eraldaketa sakonena gertatzen. Jada ez da bakarrik ikastetxe batzuk gauzak egiten ari direla, baizik eta egitura-mailan gehiago laguntzen ari zaiela. Zer esan nahi du horrek? Administrazio publikoen aldetik erantzun gehiago dagoela. Kataluniako administrazio publikoa erantzukizun handiagoa hartzen ari da, eta prozesu horiek hobeto babestuko dituzten hezkuntza politikak proposatzen ari da. Norabide horretan aurrera egin dadin, hezkuntza eta kultura politikak behar dira, eta erakundeek hori gertaera ahalbidetu behar dute.

Art Thinking-era itzuliz, izen bera duen eskola bat duzue, zeini zuzenduta dago eta zein helburu ditu?

Hezkuntzaren bidez gizartea eraldatzeko interesa duen edonori zuzenduta dago. Irakasleei zuzenduta dago, iruditzen zaigulako eskola dela eraldaketa horri heltzeko leku bat, baina kultura-bitartekariei, pedagogoei, hezkuntzako ikasleei eta abarri ere zuzentzen gara.

Carmen Oviedo. / Yone Estivariz

Eskola honetan, zer eduki lantzen dituzue eta nola egiten duzue?

Praktikan jartzen dugu arte garaikidearen estrategiak, edozein ikaskuntzarako tresna gisa erabiltzeko. Adibidez, aurreko edizioan, landu genuen gauzetako bat ‘performance’ -a izan zen, eta nola erabili performanceak dituen estrategia guztiak ikasgelara eramateko eta edozein irakasgairi ekiteko. Bertaratzen direnek ez dute arte-irakasle izan beharrik, edozein diziplinatako irakasleentzat pentsatuta baitago. Artea ez da eduki bat, artea metodologia bat da.

Noiz izango da hurrengo eskola?

Otsailaren 15ean eta 16an izango da, asteburu oso batean. Irakurlearen Etxean izango da, Matadero Madrilen.

Pasa den urriaren 9an aurkeztu zenuten Reina Sofían ‘Espainiako Estatuko kultura-bitartekaritzaren egoerari’ buruz egin duzuen azterlana. Zer esan diezagukezu azterketa honi buruz? Zer ondorio atera dituzue?

Kultur bitartekariaren lanbidea ahultasun egoera batean dagoela ikusi dugu. Oso lanbide berria da, argiro onartua ez dagoena. Hala ere, potentzialtasun handiko gunea da, prozesu sozial eraldatzaile batzuk martxan jar ditzakeelako. Azterketa horri ekingo diogu, figura profesional horren ibilbidea zein izan den eta zein lekutan dagoen ikusteko. Espero dugu azterlanak balio izatea arlo horretan aurrera egin ahal izateko; haren ondorioak sarean kontsulta daitezke.

Esta web utiliza Cookies propias y de terceros para ofrecerte una mejor experiencia y servicio. Si continúas navegando, aceptas el uso que hacemos de ellas. Puedes cambiar la configuración de cookies en cualquier momento.<BR> Cookie propioak eta hirugarrenenak erabiltzen ditugu esperientzia eta zerbitzu hobea eskaintzeko. Nabigatzen jarraitzen baduzu, horiek erabiltzea onartzen duzu. Konfigurazioa aldatu nahi baduzu, hurrengo linkaren bitartez egin dezajezu. Cookien politika ikusi Ver política de Cookies / Cookien politika ikusi

Los ajustes de cookies de esta web están configurados para "permitir cookies" y así ofrecerte la mejor experiencia de navegación posible. Si sigues utilizando esta web sin cambiar tus ajustes de cookies o haces clic en "Aceptar" estarás dando tu consentimiento a esto.

Cerrar