Ordu gutxi barru ireki beharko lirateke Mendizabalako ateak Gasteizen, Azkena Rock Festivalen 19. edizioari hasiera emateko. Zoritxarrez, hori ez da gertatuko, eta rockaren zaleek 2021eko ekainera arte itxaron beharko dute Patti Smith, Brian Wilson eta Iggy Pop musikariekin gozatzeko, besteak beste.
Azkenak kartelburu diren artista gehienak mantenduko ditu, eta jaialdiari egun bat gehituko zaio, bere 20. urteurrena dela eta. Aurreikusten duten edizioa “oso berezia” izango da, eta “artista gehiago” batuko zaizkio.
Go Gasteiz Kulturak atzera begiratu nahi izan du eta Alfonso Santiago, ARFaren sustatzailearekin batera, gogoratu nahi izan ditu “publikoari esker gauza guztien gainetik mantentzen den” jaialdi baten 18 urteko ibilbidea.
Lehenik eta behin, jakin nahi genuke nola ari zareten bizitzen COVID – 19aren krisi hau Last Tourren
Hau guztia hasi zenean, ahalik eta baikorrenak izaten saiatu ginen, eta, aldi berean, gure jaialdiak eta birak aurrera ateratzen lagunduko ziguten albiste positiboak iritsi arte itxaron genuen, programatu genituen bezala. Behin Aste Santua igarota, dena korapilatzen ari zen, agintariek konfinamendu-aldiak luzatzen ari ziren, sektore desberdinen jardueraren hasiera atzeratzen ari zen, eta argi zirudien gurea zela martxan jartzen azkenetako bat.
Horrez gain, pandemia munduan zehar hedatzen ari zen, eta gure kartel gehienak nazioartekoak dira, bereziki AEBetakoak, herrialde kaltetuena baita. Horrek are gehiago zailtzen zuen artistak iritsi ahal izatea.
Egoera horren aurrean, joan den maiatzaren 13an iragarri zenuten Azkena 2020ren edizioa 2021era atzeratuko zela. Nola izan zen erabaki hau hartzea?
Egoera hau inoiz ikusi gabea da gizarte osoarentzat. Ez da erraza izan ziurgabetasunaren erdian aurrera egitea, baina jaialdia egiteko ezintasunaz ohartu bezain laster, 2020rako eraiki genuena desmuntatzen hasi ginen, eta 2021erako alternatiba on bat eskaini. Gogor eta erlojupekoan egin dugu lan. Gainera, artistak guri eusten eta laguntzen ari dira, baina haiek ere beren agendak egokitu behar dituzte mugitu behar duten ekipo eta langile guztiekin. Oraindik iragarri ez ditugun talde guztiekin xehetasunak ixten jarraitzen dugu.
Zer suposatu du aurtengo ARFa bertan behera uzteak? Kalte ekonomikoaren zenbatzea egin duzue?
Kalte ekonomikoa handia da, oraindik ez ditugu behin betiko kopuruak itxi, baina galera handiak ekarriko ditu. Horretaz guztiaz haratago, zeharkako kalte handia dago ekitaldian lan egiten zuen jendearengan, aurten ezingo baitu lanik egin: teknikariak, laguntzaileak, stage manager-ak eta abar oso babesgabetasun egoera larrian dauden pertsonak dira, eta aurten nekez izango dute diru-sarrerarik. Jaialdiak hirian zuen eragina ahaztu gabe.
Azkena urteko ekitaldirik garrantzitsuenetakoa da Gasteizentzat. Horrelako erabaki bat hartzeko, aurretik elkarrizketak izan dituzue Udalarekin? Erakundeen aldetik laguntzarik jaso al duzue?
Bai, komunikazio handia egon da Udalarekin eta Aldundiarekin. Etengabe egon gara harremanetan hura aurrera ateratzeko aukerak ebaluatzen, eta, jada bideragarria ez zenean, ahal genuen guztian laguntzen, kaltea hain handia izan ez zedin.
Jendearen erantzuna nolakoa izan da bertan behera uztearen aurrean? Aurtengo sarrerek datorren urterako balio dute, baina dirua itzultzeko aukera ere hor dago. Zein izan da bertaratutakoen gehiengoaren erabakia?
Publikoaren erreakzioa oso ona izan da. Jakitun ginen Azkena rockaren maitale familia handi bat osatzen genuela, baina egoera horrek beste behin erakutsi digu hori, eta harreman hori indartu ere egin du. Ziurgabetasun egunetan, gure sareen bidez jasotzen genituen laguntza-mezuekin oso lagunduta sentitu ginen.
Bertan behera utzi genuela iragarri genuenean, askok lagundu nahi izan zuten, ez bakarrik sarrera mantenduz, baizik eta “2020, you can’t stop rock’n’ roll” kamiseta erosiz. Kamiseta hori salduta, jaialdian lan egingo luketen profesional autonomoei eta egoera zaila igarotzen ari diren familiei lagunduko diegu, Arabako Elikagaien Bankuaren bidez.
Jaialdirik egongo ez den arren, Azkena Rockeko zerbaiten oihartzuna izango da ekainaren 19 eta 20ko asteburuan?
Bai, ez genuen 2020an ARF ez egotea onartu nahi, nahiz eta beste formatu batean izan. Edizio berezia izango da, ARF Sofa Edition, eta streaming bidez jarraitu ahal izango da jaialdiaren webgunean eta YouTuben. ARFen 18 urteotako kontzertu historikoak izango dira ikusgai, inoiz ez aurretik emandakoak, baita oraingo honetarako bereziki prestatutako emanaldiak ere. Jaialdia aurreikusita zegoen egun beretan izango da, ekainaren 19an eta 20an. Jendeari eskerrak emateko gure modua da, une zail honetan babesa ematen ari zaizkigun asko eta askori. Gasteizen ezin ditugu ARFko ateak ireki, baina jaialdia euren etxeetara eramango diegu.
Datorren urtean Azkenaren 20. urteurrena ospatuko duzue. 2002ko lehen jaialdi hura pixka bat gogoratuz, nola aldatu da 20 urte hauetan? Zein izan da bilakaera?
Funtsean, jaialdia oso gutxi aldatu da, berezia egin zuenaren zati handi bat gordetzen jarraitzen du hasieratik. Benetan aldatu garenak ia 20 urtez bere inguruan bizi izan garenak izan gara. Bi hamarkada hauetan gauza asko gertatu zaizkigu, baina jaialdiaren inguruan gustuko dugun musikaz gozatzeko zortea izaten jarraitzen dugu: lagunak berriro ikustea, une txarrak ahaztea, onez gozatzea, pertsona berriak ezagutzea, hiria eboluzionatzen ikustea eta abar.
Eta bertaratutakoei dagokienez, nolakoa zen 2002ko publikoa eta nolakoa da oraingoa?
Funtsean, oso antzekoa. Orain askoz belaunaldi gehiago biltzen dira, adin ezberdinetako jende asko, urte hauetan guztietan zehar jaialdira gehituz joan dena, eta baita 10 edo 15 edizio baino gehiagotara joan den beterano asko ere.
Gasteizen badira urte osoan zehar kontzertuak programatzen, audientzia musikazaleak sortzen eta sendotzen lan egiten duten hainbat areto. Zer nolako garrantzia da ARF bezalako jaialdi batentzat tokiko ehunaren lan jarraitu hori?
Oso garrantzitsua da aretoek urteko 365 egunetan ehun hori elikatzeko duten zeregina. Musikariak garatzeko guneak dira, eta bandak biratzen dute urte osoan zehar. Jaialdiek artista asko biltzen dituzte, edukiera handiagoko taldeen edo ezagutzera ematen ari diren proposamen txikien aldeko apustua egiten da, baina denbora laburrean eta komunikazio-estrategia oso handiarekin, geografia osoko jendea Gasteizera erakartzeko. Biak osagarriak eta beharrezkoak dira, eta zuzeneko musika garatzen eta hazten laguntzen dute.
20 urte hauetan hamaika banda pasatu dira Mendizabalatik. Hitz egiguzu talde horietaz. Ba al da inor berriro deituko ez zeniokeena edo bereziki gogoratzen duzun pasadizoren bat?
Jotzen aritu den edozeini deituko genioke berriro. Baliteke baten bat haserretu izana, baina Azkenan jo bazuen, egiten zuena gustatzen zitzaigulako izan zen. Oro har, hemendik pasatzen diren bandek nahi izaten dute, eta oso gustura sentitzen dira jaialdian. Beraientzat hitzordu bat da, non lagun askorekin topo egiten duten. Dagoeneko oso rock jaialdi gutxi daude, ARF kasu, eta, horregatik, askorentzat topagune eta jaialdi berezia da.
Bada pasadizo bat bereziki gogoratzen dut, Pearl Jam bertan egon zenekoa. Autobus pribatu batean ekarri genituen, haientzat bakarrik. Mendizabalara iristean, emanaldia hasi baino bi ordu lehenago, gidariak, harrotasunez, autobuseko led errotulua piztu zuen. “Pearl Jam” jartzen zuen. Jarraitzaileak iristen hasi ziren, eta bereizi egin zituzten; beraz, hurbildu eta autobusa mugitzen hasi ziren, bandakoak agurtzeko asmotan. Bandako gitarrak beste modu batean ulertu zuen, eta izu-erasoa eman zion, kontzerturik ez egoteko zorian egon zen. Mediku bati deitu behar izan genion lasaigarri bat eman ziezaion.
Zein talde ez da oraindik Azkenara etorri?
Dezente geratzen dira, baina pixkanaka asko erortzen ari dira, zoritxarrez hiltzen ari direnak izan ezik.
Denbora honetan guztian jaialdi handiak izan dira erori direnak. Zerk mantendu du Azkena, zutik ez ezik, rock jaialdi garrantzitsuenetako bat bezala?
Haren benetakotasuna da gakoa, eta bakarra dela bere generoan Espainian, eta bakarrenetakoa Europan. Baina beste ezeren gainetik publikoari esker mantentzen da, badira duela 18 urtetik urtez urte etorri eta edizio bakar bat ere galdu ez dutenak, eta belaunaldiz belaunaldi rock biziarekiko duten grina transmititzen jarraitzen dutenak.
Atzera begiratuz, orain daukazuen esperientziarekin eta informazioarekin, zerbait beste modu batera egingo al zenuketen ARFaren aurreko edizioetan?
Bai, urte batzuetan hobeto egin genezakeen. Sor dezakeen errentagarritasunerako arrisku-ratio oso altua duen jaialdia da hau. Last Tourren gauza ezberdin asko egiten ditugu eta askotan proiektuak defizitarioak dira eta galerak arintzen ditugu momentu horretan errentagarriak diren beste proiektu batzuekin. Une batzuetan edizio defizitarioak bata bestearen atzetik kateatzen genituen, eta agian ez genuen jaialdia nahikoa zaindu Last Tourreko barne desadostasunengatik.
BBK ere bertan behera utzi behar izan duzue, eta uda honetarako programatutako jaialdi eta kontzertu guztiak geldirik geratu dira, hau izanik musikariek beren bolorik gehienak biltzen dituzten urteko garaia. Nola eragiten dio Koronabirusak musikaren industriari? Zein premiazko laguntza beharko ditu sektore horrek, bai epe laburrera, bai epe ertainera?
Sektoreak egoera zaila bizi du, baina hau ez da lehen aldia. Aurretik ere krisi ekonomikoei aurre egin die, eta sektore borrokalaria dela erakutsi du. Musika zuzenean maite dugu, kulturarako eskubidean sinesten dugu, eta horren alde borrokan jarraitzen dugu, eta egunero berrasmatzen. Ez da erraza izango; beraz, izan dezakegun babesik onena gure publikoarena da, ahal dugun neurrian, atzeratutako ekitaldietarako ilusioari eta sarrerei eustea.
Guk onena emango dugu, eta erakundeek eta publikoak orain arte bezala babesa ematea behar dugu. Urte pare batean galdutako bidea berreskuratzea espero dugu.
Uste duzu Koronabirusarena iragankorra izango dela, edo aldaketak egongo direla ekitaldi jendetsuetan?
Oraingoz argi dagoen bakarra da ez dagoela ezer argi. Itxaron egin beharko da, eta denborak esango digu. Gu prest gaude agintariek ezartzen dituzten protokoloetara egokitzeko, zuzeneko musikak jarraitu egin behar baitu.