Duela 32 urte, Donostiak AAEE dFeriaren lehen edizioa hartu zuen, hasiera haietan antzerkiari soilik eskainitako hitzordua. Hainbat arazo ekonomikok eragindako sei urteko geldialdiaren ondoren, 1998an berreskuratu ahal izan zen azoka, erakunde publikoen bultzada eta babesari esker.
Gaur egun, dFeria erreferentziazko ekitaldia da Espainia osoko AAEE sektorearentzat, eta Latinoamerikako eta Europako merkatuarekin dituen loturak sendotzen jarraitzen du. Donostiako azoka gaur egun dantza eta antzerki ikuskizunetan espezializatuta dago, eta bikaintasuna du ezaugarri aurkeztutako obrak hautatzean eta erakustean.
Hala, martxoaren 9tik 12ra, 32 konpainiak sortutako 32 antzerki eta dantza ikuskizun hartuko ditu Donostiak, eta AAEEei lotutako 500 profesional baino gehiago izango dira bertan. Norka Chiapuso azokako zuzendariarekin hitz egin dugu, ekitaldiaren iraganaz, orainaz eta etorkizunaz.
“dFeria” “dFestibal” balitz, zertan izango litzateke desberdina proiektu hau?
Jaialdi bat bakarrik balitz, eta azoka atal hori ez balu, oso bestelakoa litzateke. Jaialdi bat programatzeko orduan, azoka baterako baino askoz aukera gehiago dituzu; ez duzu berritasunen bila ibili behar, ez zaude baldintzatuta ikuskizunak leku jakin batekoak direlako, etab. Aldiz, azokak markatzen dizu obra berriak izan behar dutela, zati handi batek euskal ikuskizunak izan behar dituztela, atzerriko ikuskizunen kuotak daudela, eta abar. Ildo horretan, azoka mugatuagoa da. Bestalde, ikusi ez diren ikuskizunak dira, eta ikusleentzat zein programatzaileentzat berriak dira.
26 edizio jada, zein dira dFeria gaur egun den bezalakoa izatea eragin duten urte hauetako mugarriak?
dFeria 1988. urtean hasi zen antzerkiari soilik eskainitako hitzordu gisa, eta hiriak oso antzerki-azpiegitura indartsurik ez zuen garaiak ziren. Urteen poderioz, hiria espazio eszenikoetan hazten joan zen eta horrek ahalbidetu du azoka kalitate handiagoa duten lekuetan garatzea. Victoria Eugenia Antzokia berrinauguratu zenean, azokak pauso bat eman zuen, eta antzerki eta dantza ekitaldi bihurtu zen; aldaketa handia izan zen. Azkenik, duela bi urte dFeria Abroad sortu genuen, euskal konpainiei laguntzeko programa bat, beste jaialdi batzuetan parte har dezaten, urteko beste sasoi batzuetan eta beste testuinguru geografiko eta soziokultural batzuetan. Horrek garrantzia eta beste dimentsio berri bat ematen dio azokari.
dFeria industriara bideratuta jaio zen ekitaldi bat da, eta gero publikoari zabaldu zitzaion; zergatik hartu zen erabaki hori?
Ekitaldi horiek etorkizuna izan dezaten, hiriak harrera egin behar die, herritarrek babestu egin behar dituzte, gozatu eta horietan parte hartu. Herritarrei bizkar emanda egiten baduzu, ibilbide laburragoa duzu, eta funtsezkoa iruditzen zitzaigun jendeak ere gozatzea. Gainera, lau egunetan 30 ikuskizun izatea, berez, jaialdi bat da.
Zein aurrekontu du proiektuak, eta zein neurritan da garrantzitsua erakundeek haren alde egitea dFeria bezalako proiektu batentzat?
240.000 euroko aurrekontua dugu. Oso garrantzitsua da erakundeek kultura babestea. Komertziala ez den gertaera bat da hau, egilearena gehiago da, konpromiso ideologiko, kultural eta soziologiko batekin, eta babes publikorik gabe ezinezkoa litzateke hori aurrera ateratzea.
Nola prestatzen da horrelako azoka bat? Zenbat jende dago atzean lanean?
Kudeaketa taldea oso txikia da, baina data hurbiltzen doan heinean, pixkanaka handitzen doa. Azokarako aste batzuk geratzen direnean, Donostia Kulturako gune guztietako talde guztiak sartzen dira parte hartzera, eta jende pila bat izaten amaitzen dugu.
Proposamenak artistikoak hautatzeari dagokionez, zer irizpideren arabera egiten dira?
Irizpideen mailan berritasuna bilatzen dugu, ikuskizun nazionalek ezin dute urtebete baino gehiago izan eta atzerritarrek denbora gehiago izan dezakete baina ezin dute Europan lehenago egon. Bestalde,% 45-50ek euskal ekoizpena izan behar du,% 25ek atzerritarra eta gainerako % 25ek Espainiako estatukoa. Ikuskizun guztien artean,% 45ek dantza izan behar dute,% 45ek antzerkia eta gainerako % 10ak beste diziplina batzuk. Egileen ikuskizunak bilatzen ditugu, eta interesgarriak iruditzen zaizkigun edukiak dituztenak.
450 proposamen inguru jasotzen ditugu, galbahetik pasatzen ditugu eta 150 proposamenekin geratzen gara. Finalistekin, kudeaketa-taldea erabakiak hartzen eta puzzlea muntatzen hasten da, 30ekin geratu arte.
Nolakoa da harremana eta lan egiteko modua programatzaileekin? Zer dinamika sortzen dira?
Azokak hainbeste urte dituenez, programatzaileak berak gordetzen ditu datak bere agendan Donostiara etortzeko. Guk, gure aldetik, pertsona batzuk gonbidatzen ditugu, eta konpainiek berek ere zerrendak bidaltzen dizkigute gonbidatzea nahi duten programatzaileekin. Horretaz gain, banatzaileak ere gonbidatzen ditugu, ikuskizunak beren zorroan sar ditzaten eta mugi ditzaten. Programatzaileak Donostiara iristen direnean, bideratzaileak arduratzen dira batzuk besteekin harremanetan jartzeaz, topaketak egiten dituzte eta kontaktua sustatzen duten jarduerak antolatzen dituzte, hortik aurrera negozioak sor daitezen.
dFerian jarraipenik egiten al diozue jaialdian egiten diren kontratazioei? Hala balitz, zein da horri buruz egiten duzuen balorazioa?
Jarraipena egiten dugu azoka egin eta hurrengo astean, hiru hilabetera eta seira. Konpainiei galdetzen diegu, batetik, zenbat kontratazio baieztatu diren, eta, bestetik, zenbat aurreikusten dituzten oraindik baieztatu gabe egon arren. Une honetan, programatzaileen feedbacka ere izateko moduren bat ezartzea aztertzen ari gara,.
Konpainiek ematen dizkiguten datuekin, azokaren aurrekontua 4,5 eta 7 artean biderkatzen dela ikusten dugu. Hau da, 240.000 euro inbertituz gero, milioi bat eurotik gora kontratatzen da.
dFeria martxoaren 9tik 12ra egingo da. Zer aurkituko dugu? Zein itxura izango du azokak aurten?
Victoria Eugeniak hiru dantza ikuskizun ioso potente izango ditu: Julien Lestel frantziar konpainiaren ‘Dream’, Marco Vargas & Chloé Brûlén ‘Los Cuerpos Celestes’ eta Angel Rojasen ‘Ya no seremos’. Viktoria Eugenian ere izango da Alberto Velascoren ‘Cuando todo cambia’, jende gazteari zuzendutako antzerki proposamena. Gazteszenan Claudio Tolcachir ariko da, bi mutilen arteko maitasunari buruzko ikuskizunarekin. Sharon Fridman ere izango dugu ‘Dosis de paraíso’ bere azken koreografiarekin. Guretzat, dantzari honek Donostian egon nahi izatea ohore bat da, azokaren beharrik ez duen jendea da, ospe handia dutelako. Harri-bitxiz beteta dago edizio hau.
Zer Arabako proposamen jaso dituzue aurten, eta zer balio emango diote 2020ko edizioari?
Aurten Pez Limboren ‘Harri Orri Ar’ obra aurkeztuko dugu. Principal Antzokia, Arriaga eta Victoria Eugeniaren arteko koprodukzioa da. Oso garrantzitsua da guretzat, gure Dramaturgia Berriak programan jaio zelako.
Larrua Proiektua ere badugu ‘Otsoa’-rekin. Dantzari hauek oso indartsu hasi ziren eta goraka doaz, egiten duten gauza bakoitza aurrekoa baino hobea da, azokarako kalitate bermea dira.
Ortzi Acosta arabarra Txalaparta taldearekin arituko da, aurkezpenik ere behar ez duen pertsona da, zirkuaren munduan entzute handikoa.
Arabako proposamenen artean, Pez Limborena, eszenan dauden aktore askorekin egindako lana da; azken batean, dagoeneko ikustea ohikoa ez den ekoizpen mota bat. Zure ustez, berreskuragarria da formatu hori, edo sektoreko krisiak ez du jada halakorik ahalbidetzen?
Sektorean izandako krisiak gauzak astindu zituen. Horietako bat izan zen profesional batzuk konturatu zirela ekimen publikoa beharrezkoa zela ekoizteko. Ekimen pribatutik abiatuta oso zaila da hainbeste aktore dituen ikuskizun bat taularatzea. Hain zuzen ere, publikoa denak lagundu behar du pribatutik bakarrik sortu ezin diren gauzak sortzen. Krisi hartatik aurrera, antzokiak, ordura arte koprodukzioa planteatu ere egiten ez zutenak, pentsamoldea aldatzen joan ziren, antzerki-ekintza bat izan behar duena eta Europan dena kontuan izanda; sormen-prozesuan esku hartu eta bertan lagundu, konpainiek proiektua egin ahal izan dezaten, lasaiago egon daitezen eta finantzaketa banku baten kredituaren mende egon ez dadin. Esku-hartze publiko hori funtsezkoa da gauza horiek gerta daitezen.
Zuen ibilbidean zehar, Victoria Eugenia Antzokia bezain garrantzitsua den eszenatoki bat birgaitu behar izan duzue. Gasteizen, Principal Antzokiaren hobekuntza gauzatzeke dugu oraindik. Zein neurritan eragiten dio hiri baten osasun eszenikoari bere espazio eszeniko nagusiak bere bertsiorik onena eskaintzeak? Zenbateraino da garrantzitsua inbertsioa zentzu horretan?
Espazioa obretan dagoenean sekulako arazoa da. Erraz ordezkatzekoak ez diren gabeziak sortzen ditu, beraz zaparradari eutsi eta pazientzia eduki behar da. Gaitasun tekniko handiagoa duen antzokia izango duela pentsatu behar dute herritarrak, argiztapen eta soinu hobearekin, eta horri esker muntaia handiagoak ekarri ahal izango dira. Dena hobetuko da, ikuskizunen formatua eta kalitatea hazi egingo da. Okerrena da Gasteizko Principal Antzokia ixten baduzu, oso zaila dela haren ordez beste espazio bat jartzea; horregatik, pazientzia izan behar da, gero konpentsatu egiten duelako.
Gasteizen jarraituz, hiria bere etorkizuneko auditorioari buruzko eztabaidan murgildua dago. Sektore eszenikoaren zati handi batek eskatzen du ekipamenduak kutxa eszenikoa izatea, baina badirudi proiektuak ez duela halako erabilerarik aurreikusten. Euskadiko Arte Eszenikoen sektoreko aditua zaren aldetik, uste al duzu mesede egingo liokeela bai euskal ehun eszenikoari, bai publikoari, zuzeneko ikuskizun eszenikoak har ditzakeen espazio berri bat izatea?
Nola egiten den eta zer testuinguru soziokulturaletan gertatzen den, horren araberakoa izan behar du erantzuna. Hiri txikien kasuan kontuz ibili behar da, ez saturatzeko. Auditorioak, auditorioak dira, eta horretarako pentsatuta daude. Euskaldunako adibidea dugu: espazio eszeniko gisa ere funtzionatzen du, eta ez dabil gaizki; Arriagarekin ondo koordinatzen da, eta biek funtzionatzen dute, baina kontuan hartu behar da Bilbo, Gasteiz edo Donostia baino hiri handiagoa dela, eta publiko gehiago duen ingurua duela. Gasteiz bezalako hirietan ikusi beharko litzateke. Alde batean 1.800 lagun badituzu eta bestean 1.000, ikusteko dago hiriak hainbesterako ematen duen ala ez.
Aurten, berrikuntza gisa, gazteei eta familiei zuzendutako hainbat ikuskizun programatu dituzue. Zergatik da hain garrantzitsua txikitatik AAEEez gozatzea? Nola baloratzen duzue Espainian Haur eta Gazteentzako AAEEetan egiten den inbertsioa (bai ekoizpen mailan, bai programazio mailan), publikoak sortzeko, edukiera betetzeko duten garrantziari dagokionez?
Puntu horretan asko zaintzen dugu obren aukeraketa, maila duten ikuskizunak bilatzen ditugu. Ekimen publikoaren aldetik, antzokietatik, berandu samar esku hartzen dugula iruditzen zait. Eskoletan artea beste era batera txertatu beharko litzateke, hezkuntza planetan agertaraziz. Gazteek AAEE barneratutak ez badituzte, eskolatik ateratzen direnean eta antzerkiaz interesa izan dezaten saiatzen garenean, adibidez, berandu gabiltza. Beste herrialde batzuetan, Frantzian esaterako, antzerkia eskolan txertatuta dago, eskolak ematen dituzte eta antzerki taldeak daude; hor huts egiten du gure sistemak. Horregatik da hain zaila gazteriarekin konektatzea.
Publikoari dagokionez, prezioen politikarako estrategia bat baduzue. Zer emaitza lortu dituzue horrelako neurriak ezarri dituzuenetik?
Oraindik ez dugu gakoa aurkitu. Oso ondo funtzionatzen duten gauzak ditugu, esaterako, ‘La hora joven’, emanaldia hasi baino 30 minutu lehenago leihatila irekitzea eta 30 urtetik beherakoek 3 euro ordaintzea antzezlanarengatik. Horrek bultzatu du gazte asko antzerkira hurbiltzea. Baina abonuen mailan ez dugu formula aurkitu, oraintxe bertan buelta bat ematen ari gara berriro. Arriagak oso sistema konplikatua du, baina oso ondo funtzionatzen die, ulertzeko konplexua da, baina haiek bai aurkitu dutela gakoa.
Prezio-politikari dagokionez, gaur egun oraindik ez da sarrerarik kobratzen (batez ere Haur eta Gazteen kasuan). Hori benetan onuragarria da AAEEentzat, edo balioa kentzen die proposamenei, programazioei eta abarrei?
Ordaintzen ez denari ez zaio balioa ematen. Jendeak gutxieneko interes bat izan behar du eta guk prezio eskuragarriekin lagundu behar diogu. Gainera, AAEEetan butakak antzerkiaren salbazioa izaten dira askotan. Arrazoiren batengatik aurrekontuak erortzen badira eta jendea jada ikuskizun batengatik ordaintzera ohituta badago, badakizu dirua besaulkietatik duzula. Aitzitik, urtez urte sarrerak oparitu badituzu, diru hori behar duzunean, jendeak ez du ordaindu nahiko.
Hemendik 4 urtera, zein esango zenuke dela dFeriaren erronkarik garrantzitsuena?
Bolumenari dagokionez ez zaigu haztea interesatzen, azokak jada tamaina ona du eta hobe da gauzak kalitatez egitea eta merketu ahal izatea. Gustatuko litzaidake Abroad azoka finkatzea eta azokan bertan produkzio-proiektu bat ezartzea; ez bakarrik ikuskizunak saltzea, baita ideiak saltzea ere, horiek martxan jarri nahi dituen jendearentzat. Horixe aktibatzea gustatuko litzaiguke datorren urteari begira.